De Liemerse identiteit?

Ik bezocht laatst een lezing over het onlangs verschenen en prachtige boek 'De Liemers'. Er werd die avond kriskras door de geschiedenis van deze streek gewandeld. Rode lijn in het verhaal: de Liemers is typisch een grensgebied, vergelijkbaar met bijvoorbeeld Tirol (kom dáár maar eens op).

Altijd onderhevig aan veranderingen die grotendeels van buiten worden opgedrongen. Zelfs de ondergrens van de Liemers heeft niet altijd vastgelegen: er was een tijd dat de Rijn noordelijk van Duiven stroomde in plaats van zuidelijk.

Wat mij echter het meest intrigeerde was de zoektocht van de schrijvers naar de identiteit van dit gebied. Wat is typerend voor, en uniek aan de Liemers? De rode stenen boog boven ramen en deuren in oude boerderijen zou zo'n uniek element zijn. Het komt nergens anders voor. Ook het (oorspronkelijke) dialect is herkenbaar typisch Liemers. En er werd nog even gespeculeerd of Liemersen een uniek karakter hebben, toch net even anders dan bijvoorbeeld Achterhoekers.

Identiteit
"Identiteit” is een woord waarbij ik opveer. Wij filosofen noemen een dergelijk begrip of concept “problematisch”. Ofwel, het begrip roept direct allerlei vragen op. Want wat betekent het hebben van een identiteit nu eigenlijk? Heeft iedereen er een? Kun je zonder? En in dit specifieke geval: als een gebied juist gekenmerkt wordt door veranderingen die van buiten komen, kan het dan sowieso wel een of één identiteit hebben? 

Praten over de identiteit van de streek had tijdens de lezing een lichtvoetig karakter. Het is leuk om je op een speelse manier af te zetten tegen je naaste Achterhoekse buren. Zo lang er met een knipoog gezocht wordt naar het eigen karakter van de Liemerse bevolking, is daar niks mis mee. 

Toch begint het hier niet alleen filosofisch lichtjes te schuren. Voor je het weet maken we de vermeende verschillen groter dan ze zijn en praten we over 'wij' en 'zij'. Dan gaat het richting uitsluiting: “jij bent geen echte Liemerse, want ...” Jij bent anders. Jij hoort er niet bij. Wij-zij-denken.

Luchtig en klein
Hou het denken en praten over identiteit vooral luchtig en klein. Maak het persoonlijk en blijf bij jezelf. De vragen: wie ben ik?, waar sta ik voor?, wat wil ik betekenen? zijn voor ieder van ons van belang. Man, vrouw, wit, zwart, Liemers, Achterhoeks. De antwoorden op deze levensvragen bepalen (grotendeels) jouw identiteit. (Dit is overigens al een stevige filosofische stellingname.) Het mooie is dat we allemaal een redelijk vrije keus hebben voor wat betreft de antwoorden. Sterker nog, de enige die hierop 'juiste' antwoorden kan geven, ben ik zelf. 

Zo lastig als het is om de Liemerse identiteit te bepalen, zo lastig is het voor ieder van ons om onze eigen identiteit te kennen en vorm te geven. Alle grote filosofen, van Plato tot Sartre en verder, hebben 'de juiste' antwoorden proberen te vinden. Alle spirituele tradities hebben het erover. Dus weet je het even niet, of twijfel je aan je antwoord: het lezen van filosofische of spirituele teksten kan je weer op het “juiste” spoor zetten. Vind je het lastig dergelijke teksten op hun waarde te schatten, volg dan een cursus filosofie of ga naar een lezing van een inspirerend persoon. 

Of praat er met anderen over, bijvoorbeeld in een filosofisch café. Daar komen deze en andere levensvragen regelmatig aan bod. Het toeval - maar wat is toeval? - wil, dat er in juli en augustus filosofische café's worden georganiseerd in het Grand café van de Turmac Cultuurfabriek. Het laatste filosofische café in deze reeks is op donderdag 20 augustus. Interesse? Kijk voor meer info op Kunstwerk! Zomert Door. En welke identiteit je ook hebt, Liemers dan wel geheel anders, je bent van harte welkom.
Met Socratische groet, Peter Schmitz
Foto's: Peter Schmitz