Bas en Tonny: metaaldetectoramateurs

Ze mogen zich gelukkig prijzen in de Liemers te wonen en niet in de gemeente Renkum. Daar is begin 2017 paal en perk gesteld aan het gebruik van metaaldetectoren in de openbare ruimte. De reden? Het oorlogstuig dat nog steeds in grote aantallen in het actiegebied van Operatie Market Garden wordt gevonden zou door leeftijd en slechte conditie de kans op ongelukken vergroten. Overigens is sinds juli 2016 het zoeken met een metaaldetector wettelijk** geregeld.

Kind aan huis bij de EOD
Bas Bosch en Tonny Reintjes zijn metaaldetector amateurs en een paar keer per maand op zoek naar bodemschatten. “Nou, schatten, zo wil ik onze vondsten niet direct noemen. Wat wij naar boven halen zijn hulzen van vliegtuigmachinegeweren, muntjes, scherven. En een enkele keer een bom” zegt Bas. Bommen? Dat klinkt spannend, vertel eens verder. Tonny: “Drie brisantbommen hebben we inmiddels gelokaliseerd, 25 ponders, allemaal op privéterrein, onder meer langs de Berghoofdseweg. Als we denken een explosief gevonden te hebben, volgt een vaste route. Het voor onszelf markeren van de vind plek is de eerste stap, een telefoontje naar de politie die moet vaststellen of het om een bom gaat, is de volgende. Bij bevestiging neemt de politie het over en belt de EOD (Explosievenopruimingsdienst). De EOD komt de bom ontmantelen of tot ontploffing brengen. De vinder mag daar bij aanwezig zijn; wij moesten alle keren werken.”

Walhalla
“Echt waardevolle spullen hebben wij nog niet aangetroffen” zegt Bas. “Wel hopen we overblijfselen op te duikelen van het verdronken dorp Leuven. Serviesgoed, bestek, schalen, dat soort spul. Helaas tot op heden niets van dat alles. Waar is het gebleven? Voor ons een raadsel, juist omdat Leuven in min of meer oorspronkelijke staat bewaard is gebleven en nooit is opgehoogd met grote hoeveelheden grond.” Over het algemeen is de brede strook van Emmerik/Elten via Leuven naar Nijmegen een vruchtbaar zoekgebied. Muntjes, uit 1849 met de beeltenis van Koning Willem 2, duiten, de gesp van een riem uit de Romeinse tijd, vingerhoedjes in uiteenlopend formaat, maar ook behoorlijk wat spul uit de Tweede Wereldoorlog. Kogelpunten, musketkogels (loden kogels om buskruit aan te stampen), granaatscherven, een munitiekistje. Bas: “Vooral Tonny’s hart gaat hier sneller van kloppen.”

Baken van kennis
Tonny: “Er ligt hier 2000 jaar geschiedenis in de bodem, van de Romeinse tijd tot de Tweede Wereldoorlog. Historisch gezien was het een levendig en rijk gebied. Al die vondsten, hoe onbetekenend ook waar het gaat om geldelijke waarde, prikkelen onze nieuwsgierigheid en laten ons dieper in de materie duiken. Zijn de heemkundekringen in deze regio zeer actief, ook op landelijke schaal is er veel reuring. Even een fotootje van een voor ons onbekend object op internet en in no time vliegen de antwoorden en reacties je om de oren. Soms is Jan Verhagen, archeoloog* in Zevenaar, ons baken van kennis. Door Jan weten we dat de gesp van Bas uit de Romeinse tijd is. Daarnaast zijn we geabonneerd op de Detector Amateur, een tijdschrift voor detectoramateurs” Het tijdschrift beoogt bij te dragen aan een betere verstandhouding tussen detectoramateurs en (amateur)archeologen. Vanuit de Detector Amateur wordt ook aangedrongen om vondsten met metaaldetectoren aan bevoegde instanties te melden.”

Nieuwsgierig
Hoe zijn jullie hiertoe gekomen? Tonny: “We staken elkaar aan. Het is als met het griepvirus, voor je het weet ben je ermee besmet. Bas was de aanstichter. “Het is zeker zes jaar geleden dat ik een metaaldetector kocht. Was gewoon benieuwd wat er allemaal verborgen ligt in de bodem. Historische interesse heb ik van huis meegekregen. Zo lang ik mij kan heugen zijn mijn ouders lid van de Heemkundekring Rijnwaarden. Inmiddels ben ik dat zelf ook. Het is pure hobby, die metaaldetector. In het dagelijks leven ben ik technisch medewerker bij Skantrae, een in deuren gespecialiseerd bedrijf.”

’s Zomers een waterrat, ’s winters een landrot
Ook in Tonny’s leven van alledag ontbreekt de link naar de oudheid. Hij verdient de kost als monteur bij Deba Marine, een allround watersportbedrijf. “Verder ben ik watersportinstructeur bij De Eemhof en geef ik les in wake boarden en waterskiën. ’s Zomers druk in, op of bij het water, ’s winters met de detector op pad.” Bas: “Het seizoen loopt zo’n beetje van augustus/september tot maart/april, daarom is het zo mooi te combineren met onze andere liefhebberijen.” Hoe is jullie aanpak? “Voor we gaan zoeken, achterhalen we de grondeigenaren en vragen om toestemming, we laten de boel netjes achter, willen graag weer terugkomen. De akkers pakken we in banen, 0,5 meter diep en 0,5 meter breed en in Leuven lopen we van boom tot boom. Met regelmaat lopen we hetzelfde traject. Dat is niet erg, soms pakt de detector het muntje wel van een andere kant. De vondsten mogen we in onze eigen vitrine tentoonstellen, op voorwaarde dat we aan de bel trekken als het iets bijzonders lijkt te zijn. Een maat van ons is dat overkomen. Een door hem gevonden nog geheel intacte vaas staat nu te pronken in een museum in Nijmegen. De ultieme beloning voor een metaaldetectoramateur. We houden hoop, wie weet wat wij nog eens tegenkomen.”

* Jan Verhagen legt dit jaar de laatste hand aan zijn dissertatie over Romeinse waterwegen. Die vormen de basis voor onze huidige waterwerken.

** Detectoramateurs mogen zoeken met een metaaldetector onder de volgende voorwaarden:
- de vondsten moeten worden gemeld (uiteraard niet elke roestige spijker)
- er mag alleen in de ploegvoor = niet dieper dan 30 cm worden gezocht
- de terreineigenaar moet toestemming hebben gegeven
- er is geen gemeentelijk detectorverbod, b.v. bij kans op niet gesprongen explosieven
- er is geen sprake van beschermde terreinen (archeologische monumenten)