Sander Tiecken

Er was eens…. zo begint het verhaal van Sander Tiecken….een jongetje met een grote wens. Hij wilde boer worden, koeienboer om precies te zijn. Zolang hij het zich kon heugen fantaseerde hij erover.

Het bleef niet bij dromen alleen, hij leefde er voor. Kwam veel bij boeren over de vloer, vooral in en rond Doesburg, hielp mee waar nodig was, volgde de landbouwschool en belandde als bedrijfsverzorger bij AB Oost. Zijn kennis, kunde en ervaringen breidden alsmaar uit. Eén ding ontbrak nog: de boerderij. 

Van Fraterwaard naar Gelderse Waard
Daar leek een oplossing voor te komen in de persoon van Herman Lucassen. “Herman had een boerderij in de Fraterwaard en was één van de bedrijven waar ik als bedrijfsverzorger regelmatig kwam. Herman had geen opvolger, wilde zijn boerderij graag voortzetten en vroeg mij om in Doesburg te gaan boeren. Zo’n prachtige kans zou ik niet meer krijgen. De maatschap Tiecken / Lucassen werd opgericht en we lichtten Twickel, eigenaar en verpachter van de Fraterwaard, in. Twickel had echter andere plannen en kwam met een alternatief: boerderij ‘Waardmansplaats’ in De Gelderse Waard bij Zevenaar kwam vrij en Twickel bood mij de kans om daar te gaan boeren. Op één voorwaarde, het moest een biologische melkveehouderij worden.” 

De stille kracht
“Met steun van Herman, zowel op financieel als op landbouwkundig gebied heb ik de stap durven zetten. Een biologische melkveehouderij starten is niet niks. De basisvoorwaarden voor biologische bedrijfsvoering liggen vast in Europese wetgeving en dat betekent strikte naleving van tal van bepalingen. Daarnaast kent deze wettelijk beschermde term een verplichte controle. Kortom, veel eisen om aan te voldoen, maar met Herman als vennoot heb ik alle vertrouwen in de toekomst.”   

Intensief proces
Sander: “Dat biologische aspect paste mij zeker en ook Herman, die al vrij extensief bezig is geweest, kon zich erin vinden. Van meet af aan was het alle hens aan dek. Het begon al met aanpassingen in de ligboxenstal. De biologische landbouw eist dat de helft van de ligboxenstal een gesloten vloeroppervlak heeft om zoveel mogelijk een natuurgetrouwe ondergrond na te bootsen. Andere voorwaarden zijn weidegang van half april tot half oktober voor de melkkoeien, biologisch krachtvoer en jongvee dat vanaf 3 maanden oud buiten loopt. Als dit goed geregeld is, kan het predicaat biologisch in het tweede omschakeljaar van de grond al na 6 maanden voor de koeien gelden.” 

Forse tijdspanne
Voor de grondomschakeling is wat meer tijd nodig. Daar staat een termijn van 2 jaar voor. Tijd die nodig is om de grond, planten, dieren en insecten te laten herstellen van monocultuur, meestal louter Engels raaigras. De bio variant is een gevarieerd grasland met onder meer klavers, roodzwenk, kropaar en beemdlang. Sander: “Inmiddels is de overgangsperiode zo goed als voorbij en lever ik op 31 oktober voor de laatste keer melk aan Friesland Campina. Vanaf 1 november komt Eko Holland de dijk af om de biologische melk op te halen.”

Melkverwerking
Eko Holland is een coöperatie van ca.180 over heel Nederland verspreide biologische melkveehouders die melk verhandelt en voor een sterke prijs zorgt. Om het verschil in gangbare en biologische melk te duiden, de verhouding op 13 oktober 2020 (interview) is per liter € 0,34 voor gangbare melk versus € 0,49 voor biologische melk. Een fors verschil van € 0,15; de eisen waaraan biologisch boeren moeten voldoen zijn navenant. 

Sander: “Eko Holland levert de melk aan verschillende partijen. Een daarvan is Arla. Haalde deze Zweeds-Deense zuivelcoöperatie de melk voor de Nederlandse markt eerder uit het buitenland, nu gebruikt Arla Nederlandse melk voor de Nederlandse markt.”

Groeiende sector
Dat de biologische sector aan populariteit wint, blijkt uit de gestage groei van het aantal biologische land- en tuinbouwbedrijven. Zo zijn er volgens de website van SKAL tussen 2012 - 2019 meer dan 400 bedrijven bijgekomen. Sander: “Het toenemend aantal biologische bedrijven laat zien dat steeds meer klanten andere en in mijn ogen bewuste keuzes maken waar het gaat om voeding. Dat aan biologische producten over het algemeen een hogere prijs hangt, is gezien de grotere inspanningen onontkoombaar. De consument wil meer betalen voor biologische producten en dat sterkt me in mijn overtuiging dat er voor biologische landbouw zeker toekomst is. Even kort door de bocht, de gangbare landbouw is voortdurend bezig om tegen lage, misschien wel te lage, tarieven te produceren met als uitvloeisel de voortdurende noodzaak tot opschalen. Bij biologische landbouw daarentegen ligt de nadruk op onder meer milieueffecten en aandacht voor biodiversiteit. Onderwerpen die steeds meer mensen bezighouden.”

SKAL Biocontrole
Een wezenlijk onderdeel van biologisch boeren is de SKAL Biocontrole. Het is 29 jaar geleden dat de Europese biologische verordening in werking trad. Europese regelgeving moest vertaald worden naar Nederlandse wetgeving. Om uitvoering en controle op de naleving van die regelgeving te borgen heeft de Nederlandse overheid destijds SKAL aangewezen als uitvoerend en toezichthoudend orgaan. “Die SKAL-controle snijdt echt hout” zegt Sander “en is een wezenlijk onderdeel van biologische land- en tuinbouw. Alles wordt uitgeplozen om te kijken of de voorwaarden rond het merk biologisch ook echt worden nageleefd. De omschakelperiode die je als startende biologische boer is gegund, is hard nodig om de grond de kans te geven te herstellen maar ook om als boer alles goed op de rit te krijgen. Met hulp van externe adviseurs, de coöperatieve houding van Twickel en natuurlijk door de know how van Herman Lucassen is het mij tot nu toe gelukt en kunnen wij per 1 november 2020 biologische melk leveren.”

Pijlers
Om kort in te zoomen op het gedachtegoed van biologisch boeren, geeft de website van Bioforum een duidelijke uitleg. De biosector steunt op 4 pijlers: gezondheid, ecologie, zorg en eerlijkheid. 

Op een gezonde manier voeding produceren met gelijke aandacht voor mens, bodem, plant, dier en planeet betekent in de praktijk onder meer het mijden van pesticiden, geen gebruik van kunstmest, geen toediening van diergeneesmiddelen tenzij niet anders mogelijk en geen koeien droog zetten met antibiotica**.” 

Er zullen ongetwijfeld soms zieke koeien zijn. Hoe ga je daarmee om? “Proberen de oorzaak te achterhalen, vervolgens alles op alles zetten om de klacht zonder medicatie te verhelpen. Stabiliteit in het voer en zo min mogelijk veranderingen in het leven van de koe werken stress verlagend en dus gezondheid bevorderend.”

Wat ecologie betreft maakt de bioboer gebruik van de kracht van het ecosysteem en de biodiversiteit. Gezond grasland met allerhande kruiden is er een voorbeeld van. Een gezonde bodem waarin pieren een rondedansje doen is een ander.

Zorg doelt onder meer op het zorgvuldig omspringen met natuurlijke hulpbronnen; inzet van technologie waarvan de toekomstige gevolgen nog niet zijn in te schatten, is niet wenselijk. 

Het woordje ‘eerlijkheid’ heeft betrekking op voedselproductie die voor iedereen rechtvaardig moet zijn, zowel voor boeren en consumenten als voor landbouwdieren. 

Grondgebonden 
Voor zowel de gangbare als biologische landbouw streeft Twickel naar grondgebonden boeren. Wat is dat precies? Sander: “Om overbegrazing en bodemerosie te voorkomen moet het aantal dieren in evenwicht zijn met de hoeveelheid grond. In mijn geval praat je over 95 melkkoeien en 101 hectaren grond. Door het herinrichtingsplan van de Gelderse Waard, waarbij gronden worden afgewaardeerd naar natuur, krijgen 25 hectaren het predicaat natuurland; melkkoeien mogen er niet meer weiden, jongvee wel.” 

Gemêleerd gezelschap
Hoe is jouw koppel koeien opgebouwd? Sander: “Mijn koppel bestaat nog voor een groot deel uit Hermans koeien. Dat zijn voornamelijk rode Holstein Friesians. Een ras dat bekend staat om zijn grote melkgift. Die hoge melkopbrengst is tegelijkertijd ook de valkuil voor de koe. Zelfs als het dier niet goed in orde is, blijft het veel melk geven en dat gaat ten koste van de koe zelf. Om iets meer kracht in de koe te krijgen, kruis ik met Fleckvieh, een sterk ras. Daarnaast lopen er kruisingen van half Jersey en half MRIJ (Maas-Rijn-IJssel). De melk van vooral de Jerseys bevat veel vet en eiwit, een belangrijk criterium bij uitbetaling.”

Toekomstvisie
Minder stress bij de koeien zorgt voor een betere natuurlijke weerstand. Minder gebruik van diergeneesmiddelen betekent minder medicijnresten in biomelk en -vlees. Minder gebruik van pesticiden heeft een positief effect op de biodiversiteit en zo zijn er nog meer voorbeelden te noemen. Is nu alles in de biolandbouw goed geregeld is of zie je nog verbeterpunten? Sander: “Iets waar zeker nog aan gewerkt kan worden is de opfok van (stier)kalfjes. De goede vaarskalfjes blijven op het bedrijf, de stierkalfjes gaan weg naar kalverfokkerijen. Als ik naar mijn eigen situatie kijk, hoop ik in de toekomst de stierkalfjes op het bedrijf te kunnen laten opgroeien. Voor nu nog een brug te ver, wel een mooie uitdaging om als biologisch landbouwbedrijf naar toe te werken. Mijn toekomstvisie is een goed lopend en gezond biologisch melkveebedrijf dat meegaat met de tijd.”
door José Vleeming

*De Fraterwaard is als onderdeel van de uiterwaarden van de IJssel beschermd natuurgebied en valt onder Natura-2000. Het gebied wordt begrensd door de IJssel en de Zwarte Schaar, een oude tak van de IJssel. Het gebied is een kleine 300 hectare groot. Landgoed Twickel is eigenaar van de Fraterwaard. De Fraterwaard wordt heringericht met randen en heggen en compensatiegronden. Los van deze activiteiten was het gebied de laatste jaren herhaaldelijk in het nieuws door industriële expansiedrift onder de welluidende en wellicht verwarrende naam ‘Ecopark’. Als eigenaar van dit beschermde natuurgebied staat Stichting Twickel kritisch tegenover deze plannen in dit bijzondere landschap. 
Meer info: Fraterwaard

**Aan het einde van de lactatieperiode, de tijd dat na het afkalven koeien melk geven, neemt de melkgift af. In de gangbare melkveehouderij worden deze koeien ‘drooggezet’ door antibiotica tegen ontsteking in de uier te spuiten. In de biologische melkveehouderij is dit niet toegestaan en wordt de weg van de geleidelijkheid gevolgd: het melken rustig afbouwen, krachtvoergift stoppen, veel beweging geven om zo de uier op een natuurlijke manier te laten opdrogen).